Twierdza Kłodzko

Lekcje historii mogą być wyjątkowo ciekawe. Zwłaszcza jeśli odbywają się w fortyfikacji, której historia sięga 1000 lat 💣 Ale aż tak daleko cofać się nie będziemy. Za to możemy Was zabrać do 👉 okresu wojen śląskich (lata 1740-1763) – do wydarzeń bardzo istotnych dla naszego regionu, a często pomijanych w podręcznikach szkolnych.

Zapraszamy do udziału w GRZE O FORT, podczas której uczniowie – poprzez dobrą zabawę (stają po dwóch stronach konfliktu i rywalizują ze sobą ⚔️) – poznają ciekawy fragment historii. Dowiedzą się ponadto, jak wyglądało życie żołnierzy, jak przebiegała służba. Zobaczą do czego była zdolna ówczesna artyleria (wystrzał z armaty), pod okiem wymagającego podoficera przejdą także szkolenie z musztry (tak, krzyczymy na uczniów 😉)…

Czas trwania GRY O FORT: ok. 3,5 h

Rezerwacja:
📞 74 867 34 68,
📧 [email protected]

Szczegóły:
https://www.twierdza.klodzko.pl/gra-o-fort-lekcja-zywej-historii.html

Dolny Śląsk Travel Szlak Tajemniczych Podziemi Dolnośląska Organizacja Turystyczna Turystyczna Trzynastka

Twierdza Kłodzko Twierdza Kłodzko jest jednym z najlepiej zachowanych obiektów architektury obronnej XVIII wieku. Potę

Wakacje zakończyliśmy z dużym przytupem. Jesteśmy Wam winni kilka słów podsumowania ROCK TWIERDZY 🎸 Przede wszystkim dziękujemy ślicznie, że z nami byliście, bo przecież to wszystko dla Was. Na scenie pojawiło się 8 kapel 👉 Grupa Wsparcia 👉 Stodoła Blues 👉 Kapela Bożków 👉 Footprints On The Moon 👉 Diesel Juice 👉 Na Skrzydłach 👉 Desert Quake 👉 Morose Death i chwała im za to, bo każda dała świetny koncert.

Nie możemy zapomnieć także o craftowych browarach, które wystawiły swoje produkty do Konkursu Piw Rzemieślniczych. Konsumentom do gustu najbardziej przypadła 🍺 Zamglona Dziewoja z Browaru Jedlinka, II miejsce zajął 🍺 Dobry Wiewiór z Browar Miastolas, zaś podium zamykało piwo 🍺 Marcowe z Browar Wielka Sowa. Dzięki wielkie za przybycie i udział w naszej zabawie.

Przesyłamy uściski także do ekipy technicznej, która zadbała o profesjonalne nagłośnienie występów. Dzięki dla Kłodzki Ośrodek Kultury.

My zaś już myślimy, czym Was zaskoczyć w przyszłym roku, bo impreza zapewne będzie ewoluować.

Fot. Łukasz Marks, Anna Bielak

Szlak Tajemniczych Podziemi Dolny Śląsk Travel Dolnośląska Organizacja Turystyczna

I trzeba wracać do szkoły 😉 Nie ma jednak co się stresować, z pewnością będzie dobrze i dacie radę 💪

A my, jak zresztą zawsze, zapraszamy Was do Twierdzy. Dowiecie się wielu ciekawych rzeczy o naszym regionie. Warto skorzystać z oferty dla szkół: https://www.twierdza.klodzko.pl/gra-o-fort-lekcja-zywej-historii.html

Szlak Tajemniczych Podziemi Dolny Śląsk Travel Dolnośląska Organizacja Turystyczna

Jeszcze tylko dwa dni zostały do ROCK TWIERDZY‼️ Czeka nas kawał dobrej zabawy. Jak zatem dotrzeć na imprezę❓🎸 Wejście znajdować się będzie od strony parku przy ul. Nowy Świat (w pobliżu jest też parking).

Pamiętajcie jednak, że w sobotę w Kłodzku między godz. 16.00 a godz. 19.30 (ul. Korytowska, Drzymały, Noworudzka, Dusznicka) odbywać się będzie Rajd Legend 🚕 i przejazd przez miasto będzie utrudniony. My startujemy już o godz. 1️⃣6️⃣.0️⃣0️⃣ więc najlepiej być z nami od samego początku, ewentualnie skorzystać z bocznych dróg (ulice Półwiejska, Nowy Świat, Nadrzeczna). Jadąc od strony Nowej Rudy najlepiej w Gołogłowach skręcić na Ścinawicę i później na ul. Półwiejską. Wszystkich motomaniaków po emocjach związanych z rajdem zapraszamy na ciąg dalszy do Twierdzy.

Wystąpią:
🎸 Grupa Wsparcia
https://www.youtube.com/watch?v=v7Rf7DLoFRA
🎸 Stodoła Blues
https://www.facebook.com/profile.php?id=61550217249290
🎸 Kapela Bożków
https://youtu.be/Zmt_g-dTNrs?list=RDEMhmihKpdaINaNARamdrFbNQ
🎸 Footprints On The Moon
https://youtu.be/aMSVehaYU8o
🎸 Diesel Juice
https://youtu.be/hmfGEWL9RC0
🎸 Na Skrzydłach
https://www.youtube.com/watch?v=lFVQEtKnJBA
🎸 Morose Death
https://www.youtube.com/watch?v=iz4Tj8fbx48
🎸 Desert Quake
https://youtu.be/IoKKnqaLrqs

Podczas Konkursu Piw Rzemieślniczych ocenie poddane zostaną piwa:

Browar Wielka Sowa
🍺 Pils - klasyczny Pils (mieszanka czesko/niemiecka)
🍺 Marcowe
🍺 Amper - American Pale Ale

Browar Miastolas
🍺 Luźny Łoś - AIPA
🍺 Pachnący Motyl - Lovender IPA
🍺 Dobry Wiewiór - Dry Stout

Browar Jedlinka
🍺 Jaśnie Książe - Pils niemiecki
🍺 Cytrusowy Hrabia - Summer Ale
🍺 Zamglona Dziewoja - Hazy IPA

Bilet wstępu: 1️⃣5️⃣ zł. Osoby, które zakupią w tym dniu bilety na zwiedzanie Twierdzy, nie płacą dodatkowo za udział w koncertach.
Karta jurora w Konkursie Piw Rzemieślniczych: 20 zł.

Dolnośląska Organizacja Turystyczna Szlak Tajemniczych Podziemi Dolny Śląsk Travel Turystyczna Trzynastka

Jak zakończyć wakacje❓ Z przytupem‼️ I to w sobotę – 31 sierpnia - gwarantujemy w Twierdzy Kłodzko. Zapraszamy na ROCK TWIERDZĘ 🎸 Usłyszycie i zobaczycie 8️⃣ kapel - od nieco lżejszych rockowych brzmień po ciężkie granie.

Ale muzyka to nie wszystko. Zachęcamy do udziału w KONKURSIE PIW RZEMIEŚLNICZYCH 🍻 który poprowadzi Hubert Krech. O prym zawalczą:

Browar Wielka Sowa
🍺 Pils - klasyczny Pils (mieszanka czesko/niemiecka)
🍺 Marcowe
🍺 Amper - American Pale Ale

Browar Miastolas
🍺 Luźny Łoś - AIPA
🍺 Pachnący Motyl - Lovender IPA
🍺 Dobry Wiewiór - Dry Stout

Browar Jedlinka
🍺 Jaśnie Książe - Pils niemiecki
🍺 Cytrusowy Hrabia - Summer Ale
🍺 Zamglona Dziewoja - Hazy IPA

Ocenianie piw wiąże się z wykupem karty jurora: 20 zł.

Zaczynamy o godz. 16.00 i bawimy się do późnych godzin nocnych. Wejście przez bramę techniczną (od parku przy ul. Nowy Świat).

Bilet wstępu: 15 zł. Oczywiście osoby, które zakupią w tym dniu bilety na zwiedzanie Twierdzy, nie płacą dodatkowo za udział w koncertach.

Wystąpią:
🎸 Grupa Wsparcia
https://www.youtube.com/watch?v=v7Rf7DLoFRA
🎸 Stodoła Blues
https://www.facebook.com/profile.php?id=61550217249290
🎸 Kapela Bożków
https://youtu.be/Zmt_g-dTNrs?list=RDEMhmihKpdaINaNARamdrFbNQ
🎸 Footprints On The Moon
https://youtu.be/aMSVehaYU8o
🎸 Diesel Juice
https://youtu.be/hmfGEWL9RC0
🎸 Na Skrzydłach
https://www.youtube.com/watch?v=lFVQEtKnJBA
🎸 Morose Death
https://www.youtube.com/watch?v=iz4Tj8fbx48
🎸 Desert Quake
https://youtu.be/IoKKnqaLrqs

Dolnośląska Organizacja Turystyczna Szlak Tajemniczych Podziemi Dolny Śląsk Travel Turystyczna Trzynastka

Już za tydzień, na zakończenie wakacji, Twierdza Kłodzko rozbrzmi gitarowymi dźwiękami 🎸 Przekrój muzyczny będzie dość spory - od bluesa i nieco lżejszych klimatów po naprawdę ciężkie granie.
A oprócz muzycznych atrakcji (do późnej nocy), na małej scenie czekać na Was będzie także Konkurs Piw Rzemieślniczych 🍻

Zapraszamy 3️⃣1️⃣ sierpnia do Twierdzy Kłodzko.

W następującej kolejności wystąpią:
🎸 Grupa Wsparcia
https://www.youtube.com/watch?v=v7Rf7DLoFRA

🎸 Stodoła Blues
https://www.facebook.com/profile.php?id=61550217249290

🎸 Kapela Bożków
https://youtu.be/Zmt_g-dTNrs?list=RDEMhmihKpdaINaNARamdrFbNQ

🎸 Footprints On The Moon
https://youtu.be/aMSVehaYU8o

🎸 Diesel Juice
https://youtu.be/hmfGEWL9RC0

🎸 Na Skrzydłach
https://www.youtube.com/watch?v=lFVQEtKnJBA

🎸 Morose Death
https://www.youtube.com/watch?v=iz4Tj8fbx48

🎸 Desert Quake
https://youtu.be/IoKKnqaLrqs

Wejście na imprezę o godz. 15.30 (otwarcie kas od strony ul. Nowy Świat - brama techniczna). Osoby, które kupią bilet na zwiedzanie Twierdzy, nie płacą za udział w wydarzeniu.

Bilety: 15 zł od osoby - dostępne w sprzedaży internetowej na www.twierdza.klodzko.pl

Dolnośląska Organizacja Turystyczna Szlak Tajemniczych Podziemi Dolny Śląsk Travel Turystyczna Trzynastka

Razem z Kłodzki Ośrodek Kultury zapraszamy Was na wyjątkowe zakończenie wakacji. Będzie mocno muzycznie, ale czekają także inne atrakcje - 3️⃣1️⃣ sierpnia - ROCK TWIERDZA 🎸

Trochę namieszaliśmy z wakacyjnymi wydarzeniami. Mamy jednak nadzieję, że spodoba się Wam to, co planujemy. Na zakończenie wakacji zapraszamy na ROCK TWIERDZĘ. Wystąpią lokalne kapele (ale nie tylko) i każdy powinien znaleźć coś dla siebie… od lżejszych brzmień po te naprawdę ciężkie.

Wystąpią:
🎸 Morose Death
https://www.youtube.com/watch?v=iz4Tj8fbx48

🎸 Na Skrzydłach
https://www.youtube.com/watch?v=lFVQEtKnJBA

🎸 Grupa Wsparcia
https://www.youtube.com/watch?v=v7Rf7DLoFRA

🎸 Kapela Bożków
https://youtu.be/Zmt_g-dTNrs?list=RDEMhmihKpdaINaNARamdrFbNQ

🎸 Footprints On The Moon
https://youtu.be/aMSVehaYU8o

🎸 Stodoła Blues
https://www.facebook.com/profile.php?id=61550217249290&locale=pl_PL

🎸 Diesel Juice
https://youtu.be/hmfGEWL9RC0

🎸 Desert Quake
https://youtu.be/IoKKnqaLrqs

Nie zabraknie także BROWARÓW RZEMIEŚLNICZYCH 🍻🍺

Szykuje się świetna impreza!

Szczegółowa rozpiska w kolejnych postach 😉

Bilety: 15 zł od osoby - dostępne w sprzedaży internetowej na www.twierdza.klodzko.pl

Dolnośląska Organizacja Turystyczna Dolny Śląsk Travel Szlak Tajemniczych Podziemi Turystyczna Trzynastka

Remontujemy kolejne mury Twierdzy - o tym już wiecie 👷 Ale nie widzieliście jeszcze, jakie historyczne smaczki powychodziły po oczyszczeniu piaskowca. Czyżby budowlańcy zostawili po sobie ślad na ścianach Bastionu Wacław...

I jeszcze garść zdjęć z BITWY O TWIERDZĘ 💣 Ich autorką jest Katarzyna Kuba.

Dziękujemy ślicznie, że byliście z nami podczas Bitwy o Twierdzę 😘 Odwiedziło nas ponad 3.200 osób. Było z nami około 270 rekonstruktorów. A jak to wszystko wyglądało, zobaczcie w fotograficznej relacji Łukasz Marks. Było wystrzałowo‼️💣

Dolnośląska Organizacja Turystyczna Dolny Śląsk Travel Szlak Tajemniczych Podziemi Turystyczna Trzynastka

Żołnierze dotarli do Fortu Owcza Góra. Przegląd wojsk.

BITWA O TWIERDZĘ 💣 już jutro. Będzie naprawdę wystrzałowo – co do tego nie mamy wątpliwości. Pogoda ma też dopisywać ☀️ Od godz. 9.00 będą na Was czekać stoiska historyczne, pojazdy wojskowe, stoiska z bronią, rekonstruktorzy. Będzie także przemarsz wojsk przez miasto, a o godz. 17.00 wyjątkowe widowisko – rekonstrukcja bitwy. Zapraszamy‼️

Pamiętajcie jednak, że wybierając się do warto zadbać o słuch 👂 Będzie głośno (wystrzały z armat, itp.) weźcie więc ze sobą – zwłaszcza dla dzieci – słuchawki wygłuszające, stopery...

➡️ A już dziś zapraszamy na organizowane przez Muzeum Ziemi Kłodzkiej NOCNE ZWIEDZANIE MIASTA Z DRESZCZYKIEM 👉 Niezwykły żywot Arnošta z Pardubic. Start o godz. 20.30 na dziedzińcu Muzeum. Warto‼️

Co prawda żyjemy teraz głównie przygotowaniami do Bitwy o Twierdzę 💣 ale znaleźliśmy też czas, aby wraz z Michał Piszko Burmistrz Miasta Kłodzka, Tomasz Lasek, Artur Tarka spotkać się w Nachodzie z burmistrzem Jan Birke i pracownikami urzędu oraz instytucji zajmującej się pozyskiwaniem środków. Wszystko po to, aby wspólnie ruszyć z wnioskiem o dofinansowanie naszych działań. Chyba już oficjalnie można mówi, że staliśmy się partnerami 💪 i będziemy chcieli pozyskać kolejne środki z funduszy transgranicznych 🤝

Projekty już mamy, koncepcję właściwie też. Zatem ruszamy z przygotowaniem wniosku. Celujemy w podobne środki, jakie otrzymaliśmy w tym roku, czyli w 800 tys. euro. Jeżeli wszystko dobrze pójdzie – a liczymy, że tak – Twierdzę Kłodzko i Zamek w Nachodzie czekają kolejne duże inwestycje. Szczegóły niedługo…

Dziękujemy Michał Piszko Burmistrz Miasta Kłodzka za wsparcie, dziękujemy Jan Birke za świetny kontakt i współpracę.

Już tylko trzy dni dzielą nas od BITWY O TWIERDZĘ 💣 I jak widzicie, warsztaty już na całego produkują to, co żołnierzom niezbędne 😉 Będąc u nas będziecie mogli podejrzeć, jak działa choćby taka kuźnia...

Będzie też mnóstwo innych atrakcji. O stoiskach historycznych, pojazdach wojskowych, broni, ogromie rekonstruktorów już wspominaliśmy. Nie mówiliśmy Wam zaś o dobrym jedzonku, a takie też będzie – będziecie mogli zasmakować się w kuchni witariańskiej i wegańskiej 🥑🍆🫐 miodach pitnych 🌼🐝 serach z serowarni rzemieślniczej 🧀 a na naszym stoisku znajdziecie coś dla mięsożerców 🥩🍻

Do zobaczenia w sobotę‼️

👇👇👇
10 SIERPNIA - BITWA O TWIERDZĘ
Na terenie fortyfikacji pojawią się stoiska historyczne (godz. 9.00-18.00):
👉 średniowieczne
👉 chirurga (lazaret)
👉 powstańców styczniowych
👉 z dawnym jadłem
👉 kuźnia historyczna
👉 pokazujące życie XVIII-wiecznego garnizonu
👉 punkt werbunkowy
👉 browar forteczny
👉 szaniec pruskiej artylerii
👉 obóz napoleoński
👉 Artylerii Legii Polskiej 1797
👉 Muzeum 10 Sudeckiej Dywizji Zmechanizowanej
👉 broni historycznej
👉 z pojazdami wojskowymi

💣 godz. 1️⃣1️⃣.0️⃣0️⃣ wojska wymaszerują w miasto 💂‍♂️ Przejdą do Fortu Owcza Góra 🏰 gdzie nastąpi przegląd wojsk. Wojska wyjadą z Twierdzy i udadzą się na rynek następnie ulicami Łukasińskiego, Kolejową udadzą się na Owczą Górą (dotrą tam ok. godz. 12.00). Wracać zaś będą wzdłuż ul. Korfantego (chodnikiem), ulicami Śląską, Matejki do rynku (dotrą tam ok. godz. 13.45)

💣 godz. 1️⃣7️⃣.0️⃣0️⃣ zapraszamy na rekonstrukcję bitwy. W tym roku widowisko wzbogacone zostało o pirotechnikę

Bilety w cenie standardowego zwiedzania Twierdzy Kłodzko.

---
Zapraszamy także na wydarzeni organizowane przez Muzeum Ziemi Kłodzkiej:
➡️ 9 sierpnia o godz. 20.30 - NOCNE ZWIEDZANIE MIASTA Z DRESZCZYKIEM: Niezwykły żywot Arnošta z Pardubic (start na dziedzińcu muzeum)
➡️ 10-11 sierpnia w godz. 8.00-16.00 - TARGI STAROCI (starówka miejska)

Szlak Tajemniczych Podziemi Dolnośląska Organizacja Turystyczna Dolny Śląsk Travel Turystyczna Trzynastka

A czy wiecie, że Bitwa o Twierdzę została w 2023 r. uznana przez Dolnośląska Organizacja Turystyczna za 👉 NAJLEPSZY PRODUKT TURYSTYCZNY DOLNEGO ŚLĄSKA 2023. I nie jest to przypadek 😉

W tym roku planujemy jeszcze więcej, jeszcze lepiej. Bądźcie zatem z nami. A, i właśnie dograliśmy jeszcze jeden temat – przyjedzie do nas trochę pojazdów wojskowych. I do wszystkich będziecie mogli zajrzeć... I cały czas wizytę zapowiadają kolejni rekonstruktorzy. Będzie się działo‼️

👇👇👇
10 SIERPNIA - BITWA O TWIERDZĘ

Na terenie fortyfikacji pojawią się stoiska historyczne (godz. 9.00-18.00):
👉 średniowieczne
👉 chirurga (lazaret)
👉 powstańców styczniowych
👉 z dawnym jadłem
👉 kuźnia historyczna
👉 pokazujące życie XVIII-wiecznego garnizonu
👉 punkt werbunkowy
👉 browar forteczny
👉 szaniec pruskiej artylerii
👉 obóz napoleoński
👉 Artylerii Legii Polskiej 1797
👉 Muzeum 10 Sudeckiej Dywizji Zmechanizowanej
👉 broni historycznej
👉 z pojazdami wojskowymi

💣 godz. 1️⃣1️⃣.0️⃣0️⃣ wojska wymaszerują w miasto 💂‍♂️ Przejdą do Fortu Owcza Góra 🏰 gdzie nastąpi przegląd wojsk. Wojska wyjadą z Twierdzy i udadzą się na rynek następnie ulicami Łukasińskiego, Kolejową udadzą się na Owczą Górą (dotrą tam ok. godz. 12.00). Wracać zaś będą wzdłuż ul. Korfantego (chodnikiem), ulicami Śląską, Matejki do rynku (dotrą tam ok. godz. 13.45)

💣 godz. 1️⃣7️⃣.0️⃣0️⃣ zapraszamy na rekonstrukcję bitwy. W tym roku widowisko wzbogacone zostało o pirotechnikę

Bilety w cenie standardowego zwiedzania Twierdzy Kłodzko.

---
Zapraszamy także na wydarzeni organizowane przez Muzeum Ziemi Kłodzkiej:
➡️ 9 sierpnia o godz. 20.30 - NOCNE ZWIEDZANIE MIASTA Z DRESZCZYKIEM: Niezwykły żywot Arnošta z Pardubic (start na dziedzińcu muzeum)
➡️ 10-11 sierpnia w godz. 8.00-16.00 - TARGI STAROCI (starówka miejska)

Dolny Śląsk Travel Szlak Tajemniczych Podziemi Turystyczna Trzynastka

🇵🇱 Dziś wyjątkowy dzień – 80. Rocznica wybuchu Powstania Warszawskiego. I właśnie w takich momentach powinniśmy tym bardziej pamiętać o tych wszystkich osobach, dzięki którym dziś możemy być wolni. I tym bardziej wolność szanować.

Dziś oddajemy cześć wszystkim Powstańcom Warszawskim, chcielibyśmy jednak przypomnieć Wam postać Bernarda Stokowskiego, którego losy związały się także z Twierdzą Kłodzko (w fortyfikacji podczas II wojny światowej więzieni byli również Powstańcy).

Oto fragmenty jego wspomnień:

(…) I tu przeskoczę w tym opowiadaniu. Potem przez różne obozy, tak zwany zieleniak, Pruszków. Pierwszy mój etap to był Glatz. Glatz po polsku znaczy Kłodzko, Dolny Śląsk, Festung Glatz, czyli Twierdza Kłodzko.

Kiedy pan tam trafił?

To był listopad 1944. Gdzieś w Kłodzku siedząc tam w takiej twierdzy, myśmy siedzieli, tam nas z Powstania było kilkunastu, gnali nas do wożenia żwiru... Jakiś P***k, młody człowiek tak jak ja, buty zdejmował, zima to była, wyłożone miał gazetami, papier gazetowy ciepło daje, wykładał, wyjmował [z tych butów]… ilustrowana taka gazeta. Takie fotografie – Czy to nie pan? Mówię, ja. Potem dopiero skojarzyłem, że ten Niemiec chodząc musiał robić zdjęcia. Reporter czy coś… w każdym razie wojskowy. Domyślam się, więcej jak pewny jestem, że ponieważ w Krakowie była siedziba tego generalnego gubernatorstwa, Generalna Gubernia i tam była jedyna gazeta ilustrowana wychodząca na cały obszar okupowanej Polski – czytaj dalej Generalnej Guberni. I był reportaż o Powstaniu, o tym jak walki [przebiegają], jak się ludzie męczą, taki propagandowy. Ja mam to zdjęcie z tej gazety i tam jestem też do rozpoznania. Taki powiedzmy pewien niezwykły epizod

A co się z panem działo od Powstania do końca wojny?

W Pruszkowie w tych warsztatach kolejowych PKP, była selekcja. Niemcy tam chodzili w mundurach… SS… ludzi starszych to gdzieś na bok, a młodszych to od razu wywózka do obozów koncentracyjnych… gdzie kto miał szczęście trafić. Chodziły Polki w białych fartuchach, Polski Czerwony Krzyż albo RGO Rada Główna Opiekuńcza. Chodziły te panie i jedna powiedziała patrząc na mnie – ciebie od razu wywiozą. Przeznaczony na wywózkę do obozu. Udawaj, że jesteś chory. Na czym to polegało? Siedziało się tam na ziemi w tych halach warsztatowych. Niemcy chodzili i lekarz wojskowy i on tam widocznie selekcjonował, według jego diagnozy. Te panie mi powiedziały żeby podnosić prawa nogę i powiedzieć, że masz tu [ w podbrzuszu] ból. A tu jest ślepa kiszka. Pojęcia nie miałem gdzie jest ślepa kiszka. Wtedy dla sprawdzenia czy nie udaję to podnosi się jego nogę. Podszedł taki, zacząłem jęczeć podniósł mi prawą nogę ja zacząłem jeszcze bardziej.

Trafiłem do obozu do Kłodzka. Twierdza, tam jest taka twierdza. W tej twierdzy jakaś fabryka była elektroniczna, wojskowi robili coś tam, ewakuowana z Łodzi, Łódź była przyłączona do Rzeszy, Litzmannstadt się nazywało. Takich jak ja różnych z Powstania, takich przypadkowych różnych, to na terenie tej twierdzy… brama, most zwodzony, taka średniowieczna twierdza, tam był dziedziniec i barak. Takich przypadkowych jak ja, różnych… w tym baraku umieścili. A ci co tam pracowali to byli Polacy. Nas pędzono do wożenia żwiru, były wózki na wąskich szynach… z takiej hałdy, z jednej na drugą… To już był styczeń.

Do kiedy pan tam był?

Kilka tygodni na pewno byłem. To już był początek 1945 [roku] luty czy styczeń, to już był ogólny w Niemczech, było rozprężenie, już na szosach było widać z tymi wózkami ludność niemiecka… uciekali z tym bydłem, bo tu armia czerwona tam gdzieś była pod Częstochową… Pewnego dnia prysnąłem stamtąd. Po prostu wyszedłem, chyba to niedziela była, nie pędzono nas, wyszedłem. Na bramie przy [moście] zwodzonym takim stał nie żaden esesman tylko straż fabryczna. Przeszedłem jak gdyby nigdy nic i na stację poszedłem… na boczną stację na przedmieściu i wsiadłem w pociąg. Z tą ludnością niemiecką, która aby jak najdalej uciekać. Nie wiem dokąd. Potem patrzę - pociąg idzie do Berlina. W Berlinie musiałem się do jakiegoś obozu zgłosić, żeby jakieś wyżywienie [dostać]. Wszystko na kartki, Niemcy mieli kartki na wszystko. Tam się podłączyłem pod jakichś Francuzów, Berlin w dzielnicy Wilhelmshagen. Tam było zimno w takim bunkrze betonowym spało się. Oni tam byli, Niemcy ich zgarnęli. W Berlinie można było się dobrze schronić, tam się nic nie działo, tylko bez przerwy były bombardowania. Nie działo się w tym sensie, że tam mógł kogoś znaleźć, aresztować czy wykryć… bo w dzień Amerykanie cały dzień a w nocy Anglicy… bombardowania bez przerwy były. W tym bunkrze się siedziało i jeden Francuz, potem się okazało, że to nie był Francuz tylko to był Duńczyk, dał mi pulower w takie romby, podarty… Potem słyszymy ewakuują różnych cudzoziemców... Francuzów… oczywiście nie było, żadnych P***ków, Ukraińców, bo zawsze uważałem, że korzystniej jest przyłączyć się do zachodnich jeńców, robotników na terenie Rzeszy niż do P***ków czy Ukraińców, bo inne podejście było Niemców [do nich]. Był transport, wszystkich załadowali z tych bunkrów, tam wiele takich bunkrów było, bo to był taki obóz… [i wywieźli nas] do Bawarii. Tam mój ostatni etap to był w takiej miejscowości Kaufbeuren, to jest między Monachium a Augsburgiem, tam nas zawieźli. Patrzymy a tam jakaś fabryka jest. Obóz na skraju lasu, odrutowany, baraki a w lesie - fabryka amunicji. Tam były takie budynki, na których sosny rosły. Duże sosny dla maskowania. Między tymi budynkami esesmani na motorach. Tam byli [jeńcy] z różnych obozów na skutek parcia armii czerwonej. Na miejscu byli Francuzi, jeńcy wojskowi i Włosi. Włosi byli sprzymierzeńcami Hitlera, ale to już było w okresie, kiedy Włosi odwrócili się od Hitlera. W każdym razie Niemcy, którzy wkroczyli do Włoch, okupowali Włochy, rozbroili wiele oddziałów włoskiej armii jako niepewny element. W tej fabryce była cała masa w mundurach wojskowych włoskich, pracowali tak jak ja. Polegało na tym, że różne pancerfausty, pięści pancerne… ta obudowa… nalewało się trotylu, materiał wybuchowy, ale nalewał się, bo był podgrzany… taki żółty jak miód… i napełniało się trotylem różne [części]… To znowu krótko trwało. Marzec 1945 i kwiecień. 27 kwietnia przyszła US Army, VII Armia Amerykańska, konkretnie do tego obozu z szosy na Monachium czołg skręcił. Widać było szosę, jak tam wojsko jakieś [idzie], zupełnie inne mundury. Nie widziałem, jak wygląda żołnierz amerykański. Z daleka parę kilometrów widać było… Ten czołg skręcił od tej głównej szosy gdzie był obóz, wyskoczył jeden, „Ty polski?”... Tak. I od razu - czekolada, papierosy. Nie paliłem, nie palę, [ale rozdawali]... Od razu poszukiwanie esesmanów. Żeśmy pomagali szukać po lasach tych esesmanów, którzy na motorach jeździli, ale już ich nie było, już gdzieś się upłynnili… Amerykanie nie tyle szukali tych esesmanów jako wroga, tylko po prostu esesman miał krótką broń, pistolety… na pamiątkę, gadżety… Zawsze mógł się pochwalić po powrocie do Stanów, tu esesmanowi odebrał…

Bernard Stokowski ps. „Bitny”
Źródło: https://www.1944.pl/archiwum-historii-mowionej/bernard-stokowski,106.html

Jak będziecie mieli możliwość, zapraszamy do odwiedzenia Muzeum Powstania Warszawskiego.