สำนักงานพิศิษฐ์ ศรีสังข์ ทนา

[10/02/20]   พนักงานสอบสวนเป็นต้นธารของกระบวนการยุติธรรมในคดีอาญา

พูดได้ว่าในคดีอาญาคดีจะเกิดความเป็นธรรมแก่ทุกฝ่ายหรือไม่ พนักงานสอบสวนเป็นตัวแปรสำคัญ มากยิ่งกว่าพนักงานอัยการ ทนายความ หรือผู้พิพากษา

ทั้งนี้เพราะในคดีอาญาพนักงานสอบสวนเป็นคนรวบรวมพยานหลักฐานทั้งหมด รวมทั้งเป็นผู้ปรับข้อกฎหมาย สอบพยานที่เกี่ยวข้องทุกปาก ในช่วงระยะเวลาใกล้เคียงกับวันเกิดเหตุ ซึ่งยากต่อการปรับแต่ง และเป็นช่วงที่พยานหลักฐานยังสดใหม่อยู่

การพิจารณาสำนวนของพนักงานอัยการ หรือการว่าความของพนักงานอัยการในศาลก็ล้วนแต่อาศัยสำนวนสอบสวนของพนักงานสอบสวน

พนักงานอัยการไม่ได้เป็นคนไปรวบรวมพยานเอกสารหรือพยานวัตถุมาเอง รวมทั้งไม่ได้เป็นคนสอบพยานบุคคลด้วยตนเอง เป็นเพียงผู้ตรวจสอบสำนวนปรับข้อกฎหมายและเอาข้อเท็จจริงไปเสนอศาลเท่านั้น

ส่วนศาลเองก็จะต้องพิจารณาคดี ที่พนักงานอัยการเสนอมาซึ่งก็มีที่มาจากสำนวนสอบสวน

ในคดีที่รัฐเป็นผู้เสียหายเท่านั้นหรือคดีที่ไม่มีโจทก์ร่วมเข้ามาในคดีการพิจารณาคดีของศาลจึงพูดได้ว่าแทบไม่มีข้อเท็จจริงที่อยู่นอกสำนวนการสอบสวนเลย

ดังนั้นแล้วจะเห็นได้ว่า การทำงานของพนักงานสอบสวน มีความสำคัญและมีผลต่อคดีอาญา มากกว่าอัยการ หรือผู้พิพากษา

งานของพนักงานสอบสวน เป็นงานที่จะต้องใช้ความรู้ความสามารถ ไม่น้อยกว่างานของพนักงานอัยการ ของผู้พิพากษาหรือทนายความ ซึ่งตามความเห็นของผู้เขียน งานพนักงานสอบสวนจะต้องใช้ความสามารถมากกว่าเสียอีก เพราะนอกจากมีความรู้ทางกฎหมายแล้วยังจะต้องมีความรู้ในด้านจิตวิทยาในการสอบสวน การสอบปากคำพยานและผู้ต้องหา จะต้องลงลุยไปตรวจสอบและแสวงหาพยานหลักฐาน ด้วยตนเอง

อย่างไรก็ตามด้วยระบบงานของพนักงานสอบสวน ไม่ว่าจะเป็นผลตอบแทน สวัสดิการ ความสะดวกสบาย ลักษณะการทำงาน พนักงานสอบสวนมีความเหลื่อมล้ำ และเทียบไม่ได้เลยกับพนักงานอัยการ ผู้พิพากษา

นอกจากนี้การทำงานยังมีความเสี่ยง ที่จะถูกร้องเรียน หรือฟ้องร้อง จากคู่กรณีทั้งสองฝ่าย หากทำงานผิดพลาด และยังเป็นถูกแทรกแซงจากนายตำรวจชั้นผู้ใหญ่ผู้มีอิทธิพลได้โดยง่าย ซึ่งอาจจะทำให้จำใจจะต้องทำสิ่งที่ผิดกฎหมายซึ่งเสี่ยงต่อตนเองจะต้องถูกคู่ความอีกฝ่ายดำเนินคดีภายหลัง

สำหรับผู้เขียนซึ่งเป็นทนายความการทำคดีความแต่ละคดี ได้รับค่าตอบแทนเป็นรายคดี มีสิทธิเลือกที่จะรับทำหรือไม่รับทำก็ได้ หากห็นรูปคดีไม่น่าทำหรือได้รับค่าตอบแทนที่ไม่น่าพอใจ

แต่พนักงานสอบสวนตามหลักการแล้วไม่สามารถเลือกทำคดีได้ อีกทั้งไม่ได้รับผลตอบแทนเป็นรายคดี

นอกจากนี้คนที่ทำงานอยู่ ก็ไม่ส่วนใหญ่แล้วในแต่ละโรงพักมีจำนวนคนไม่เพียงพอ บางคนมีชื่อแต่ไม่ได้ทำงานอยู่จริง เพราะไปอยู่หน้าห้องนายหรือไปช่วยราชการ ทำให้พนักงานสอบสวนที่เหลืออยู่จะต้องรับงานเป็นจำนวนมาก

ดังนั้นแล้วจึงไม่อยากมีใครมาเป็นพนักงานสอบสวน คนที่มีความรู้ความสามารถถ้าพอมีเส้นสายก็จะไปวิ่งเต้นโยกย้ายไปอยู่หน่วยงานอื่น

ตราบใดที่ยังไม่มีการปฏิรูปงานสอบสวน ความบิดเบี้ยวในกระบวนการยุติธรรมคดีอาญา ไม่มีทางจะหายไปจากประเทศของเรา

ที่ผ่านมามีความพยายามจะปฏิรูปงานสอบสวนมาหลายครั้ง แต่ไม่ประสบความสำเร็จ แกนนำคนที่เรียกร้องให้มีการปฏิรูปการสอบสวนก็ล้วนแต่ประสบเหตุร้าย บางคนก็ถึงแก่ชีวิต

สาเหตุหลักๆที่การปฏิรูปงานสอบสวนไม่สำเร็จ เพราะผู้มีอำนาจไม่ต้องการแก้ไขปรับเปลี่ยนหรือปรับปรุงระบบงานสอบสวน เพราะต้องการให้อำนาจในการสอบสวนอยู่ในมือของตนเองต่อไป เพราะสามารถใช้อำนาจดังกล่าวเป็นประโยชน์แก่ตนเองได้ (ดูตัวอย่างคดีบอส อยู่วิทยา หรือคดีการเมืองต่างๆ ล้วนแต่อาศัยพนักงานสอบสวนเป็นเครื่องมือทั้งสิ้น)

สำหรับวิชาชีพทนายความจะต้องทำความเข้าใจถึงปัญหาตรงนี้และเรียนรู้ที่จะอยู่กับระบบที่บิดเบี้ยว

สำหรับผู้เขียนตอนเป็นทนายความใหม่ๆ จะรู้สึกโกรธมากกว่าไปแจ้งความแล้วตำรวจไม่ยอมรับแจ้งความ หรือแจ้งความแล้วงานไม่คืบหน้า

แต่เมื่อมาทำงานมาเป็นเวลานานๆมีเพื่อนฝูงเป็นพนักงานสอบสวนหลายคน จึงเข้าใจระบบและเห็นใจพนักงานสอบสวนมากกว่า

ทุกวันนี้ในคดีอาญาที่ลูกความเป็นผู้เสียหายที่มีสิทธิ์ฟ้องคดีเอง ผู้เขียนจึงใช้วิธียื่นฟ้องคดีต่อศาลเองโดยตรงไม่นิยมแจ้งความต่อพนักงานสอบสวน ยกเว้นคดีที่รูปคดีมีเหตุพิเศษจริงๆ เช่นผู้เสียหายไม่ใช่ผู้เสียหายโดยนิตินัยไม่มีอำนาจฟ้องคดีเอง คดีที่รัฐเท่านั้นเป็นผู้เสียหาย หรือคดีที่จำเลยเป็นบุคคลที่อยู่ในอำนาจของศาลทหาร

ซึ่งวิธีการนี้เป็นผลดีกับทั้งสองฝ่ายการยื่นฟ้องคดีเองโดยตรงทนายความเองก็ได้ค่าจ้าง และไม่ต้องไปทะเลาะกับพนักงานสอบสวน

ส่วนคดีที่จำเป็นจะต้องให้พนักงานสอบสวนทำเราก็ให้ความช่วยเหลือประสานงานหรือเตรียมข้อมูลเพื่อความสะดวกในการทำงาน

ในการทำงานจริง เราเป็นทนายความไม่สามารถเปลี่ยนแปลงระบบกระบวนการยุติธรรมที่บิดเบี้ยวได้ แต่เราจะต้องเรียนรู้และทำความเข้าใจที่จะอยู่กับระบบที่บิดเบี้ยวดังกล่าว …

ปัญหาการส่งหมายนัดทางเจ้าพนักงานไปษณีย์ที่ศาลยุติธรรมต้องปรับปรุง และวิธีแก้ไขกรณีการส่งหมายศาลทางไปรณีย์ไม่ชอบด้วยกฎหมาย

ธรรมดาแล้วการส่งเอกสารต่างๆของศาล เช่นคำฟ้อง หมายนัด คำบังคับ คำสั่งแจ้งต่างๆ ให้กับผู้ที่เกี่ยวข้องนั้น จะต้องจัดส่งโดยเจ้าพนักงานศาลเป็นผู้ส่ง (ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่งมาตรา มาตรา 70)

ทั้งนี้เนื่องจากเจ้าหน้าที่ศาลเป็นผู้ที่มีความรู้ทางกฎหมาย ได้รับการฝึกอบรม ทราบระเบียบและแนวทางปฏิบัติในการส่งเอกสารที่ชัดเจน เช่น ทราบว่า บุคคลใดบ้างที่มีสิทธิรับเอกสารแทนคู่ความ ทราบว่าหากไม่พบคู่ความจะต้องทำการปิดหมายอย่างไรจึงจะถูกต้องตามกฎหมาย (ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่งมาตรา 76 )

อย่างไรก็ตามการส่งเอกสารโดยเจ้าพนักงานของศาลเองก็ยังมีข้อจำกัด เพราะทางสำนักงานศาลยุติธรรมเองก็ไม่ได้มีเจ้าหน้าที่ที่ทำงานเฉพาะด้านการส่งหมายโดยเฉพาะ จึงต้องนำเอาเจ้าพนักงานศาลในตำแหน่งอื่นๆ ผลัดวันกันไปช่วยส่งหมาย ซึ่งก็มักจะส่งกันได้ในเฉพาะช่วงเสาร์อาทิตย์เท่านั้นเพราะในวันธรรมดาเจ้าหน้าที่ศาลก็ต้องทำงานประจำ จึงเกิดความล่าช้าในการส่งหมาย และบางครั้งก็มักจะเกิดปัญหาหาบ้านที่จะหมายไม่พบ เพราะเจ้าหน้าที่ศาลบางคนอาจไม่มีความชำนาญพื้นที่ นอกจากนี้ยังมีความล่าช้าในเรื่องการทำเรื่องส่งหมายนอกเขตศาลต่างๆ

ดังนั้นกฎหมายจึงเปิดช่องทางอีกว่านอกจากให้เจ้าพนักงานศาลเป็นผู้ส่งเอกสารต่างๆของศาลแล้ว ศาลอาจจะสั่งให้ส่งเอกสารต่างๆของศาลโดยทางไปรษณีย์ลงทะเบียนตอบรับหรือโดยทางไปรษณีย์ด่วนพิเศษในประเทศก็ได้ และให้ถือว่าคำคู่ความหรือเอกสารที่ส่งโดยเจ้าพนักงานไปรษณีย์มีผลเสมือนเจ้าพนักงานศาลเป็นผู้ส่ง ซึ่งวิธีนี้จะทำให้สามารถส่งหมายได้โดยรวดเร็วและคู่ความจะเสียค่าใช้จ่ายน้อยกว่า เพราะเจ้าพนักงานไปรษณีย์ทำการส่งเอกสารกันทุกวัน และค่าธรรมเนียมการส่งเอกสารของเจ้าพนักงานไปรษณีย์ถูกกว่าเจ้าหน้าที่ศาลมาก และโดยมากแล้วเจ้าพนักงานไปรษณีย์มีความชำนาญพื้นที่มากกว่า ไม่ค่อยจะพบเจอปัญหาในการหาบ้านที่จะส่งไม่เจอ (ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่งมาตรา 73 ทวิ)

อย่างไรก็ตามการส่งหมายโดยเจ้าพนักงานไปรษณีย์นั้น สำหรับผู้เขียนซึ่งทำงานในทางปฏิบัติมักจะพบเจอปัญหาก็คือ เจ้าพนักงานไปรษณีย์ ไม่ทราบว่าเอกสารที่ตนเองส่งนั้นเป็นคำสั่งของศาล ซึ่งในการส่งจะต้องปฏิบัติตามที่กฎหมายกำหนด และเจ้าพนักงานไปรษณีย์ ไม่ทราบระเบียบ ข้อกฎหมาย และแนวทางปฏิบัติที่ถูกต้องการส่งเอกสารของศาล

กล่าวคือ ตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่งมาตรา 76 นั้น ในการส่งเอกสารต่างๆของศาล หากผู้ส่งไม่พบผู้รับเอกสาร จัดส่งให้กับบุคคลอื่นซึ่งมีอายุเกินกว่า 20 ปีซึ่งอยู่อาศัยหรือทำงานในบ้านเรือนหรือสำนักทำการงานของผู้รับเอกสารนั้น และห้ามส่งคำคู่ความและเอกสารแก่คู่ความฝ่ายที่เป็นปรปักษ์กับผู้รับเอกสาร

หลายๆครั้งเจ้าพนักงานไปรษณีย์เองก็ปฏิบัติในการส่งเอกสารของศาลเหมือนการส่งสินค้าหรือเอกสารอื่นๆ เช่น นำไปฝากให้บ้านข้างๆรับให้ ส่งให้คนที่อยู่ในบ้านโดยไม่รู้ว่าเป็นคู่ความฝ่ายปรปักษ์หรือไม่ หรือส่งให้เด็กอายุไม่เกิน 20 ปี

ซึ่งหากบุคคลที่รับเอกสารไม่นำเอกสารไปให้คู่ความ ย่อมก่อให้เกิดความเสียหายแก่คู่ความ ซึ่งผู้เขียนเคยพบเจอปัญหาแบบนี้มาแล้วบ่อยครั้ง และเคยทำเรื่องเพิกถอนการส่งหมายโดยเจ้าพนักงานไปรษณีย์มาหลายครั้ง ตัวอย่างเช่นคดีนี้

https://www.facebook.com/srisungadvocate/posts/834166576738102

โดยปัจจุบัน เนื่องจากสถานการณ์โควิท ทำให้คดีที่ศาลนัดไว้ช่วงปลายเดือนมีนา เดือนเมษา และพฤษภาคม ถูกเลื่อนเป็นจำนวนมาก และในการนี้หลายศาลใช้วิธีการส่งหมายนัดแจ้งการเลื่อนทางไปรษณีย์ลงทะเบียนตอบรับ เพราะจะสะดวกรวดเร็วประหยัดงานของศาล ทำให้ผู้เขียนพบเจอปัญหาการส่งหมายผิดพลาดอีกครั้ง โดยเป็นกรณีการที่เจ้าพนักงานไปรษณีย์ส่งหมายนัดไต่สวนมูลฟ้องให้กับคนข้างบ้าน ซึ่งไม่ชอบด้วยกฎหมาย ทำให้จำเลยเสียสิทธิในการสู้คดี

ผู้เขียนในฐานะทนายความที่ทำงานทางปฏิบัติ จึงขอเสนอแนะไปยังศาลยุติธรรมว่า ควรประสานกับ บริษัท ไปรษณีย์ไทย จำกัด เพื่ออบรมและทำความรู้ความเข้าใจและทางปฏิบัติที่ถูกต้องเกี่ยวกับการส่งเอกสารของศาลให้กับเจ้าพนักงานส่งไปรษณีย์ เพื่อลดปัญหาในทำนองนี้ที่จะเกิดขึ้นอีก

โดยกรณีที่เกิดปัญหาการส่งเอกสารที่ไม่ชอบด้วยกฎหมายดังกล่าวเกิดขึ้น หากก่อให้เกิดความเสียหายแก่คู่ความ คู่ความย่อมสามารถแก้ไขได้ ด้วยการยื่นคำร้องขอเพิกถอนกระบวนพิจารณาที่ผิดระเบียบ ตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่งมาตรา 27 โดยผู้เขียนได้นำตัวอย่างคำร้องขอเพิกถอนกระบวนพิจารณาที่ผิดระเบียบฉบับล่าสุด มาให้ผู้สนใจได้ศึกษากัน

สำหรับเกร็ดและเทคนิคเล็กน้อยเกี่ยวกับเรื่องการยื่นคำร้องขอเพิกถอนกระบวนพิจารณาที่ผิดระเบียบ ก็คือ การระมัดระวังเรื่องการตรวจสำนวน โดยหากมีข้อสงสัยว่าจะมีกระบวนพิจารณาที่ผิดระเบียบใดๆ เมื่อเรายื่นใบแต่งทนายความเข้าไปในสำนวนแล้ว ศาลหรือฝ่ายตรงข้ามอาจจะถือว่าหรือยกข้อต่อสู้ขึ้นว่าเราทราบกระบวนพิจารณาที่ผิดระเบียบนั้นแล้ว เพราะถือว่าได้ตรวจสำนวนคดีแล้ว และการยื่นคำร้องขอเพิกถอนกระบวนพิจารณาที่ผิดระเบียบจะต้องยื่นภาย ในกำหนด 8 วัน นับแต่วันที่ทราบการที่ผิดระเบียบนั้น ( ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่งมาตรา 27 )

สำหรับคดีนี้ผู้เขียนได้ยื่นใบแต่งทนายความไป และขอตรวจดูสำนวน และคัดถ่ายหลักฐานการส่งหมายนัดไต่สวนมูลฟ้อง เพื่อสอบข้อเท็จจริงว่าทำไมจึงไม่มีการส่งหมายนัดแจ้งวันนัดไต่สวนมูลฟ้องให้กับจำเลย แต่ปรากฎว่าเจ้าหน้าที่บัลลังค์แจ้งว่า ไม่สามารถให้ดูสำนวนได้ เพราะอยู่ระหว่างท่านผู้พิพากษาเขียนคำพิพากษา และแจ้งให้มาดูสำนวนวันที่ ศาลอ่านคำพิพากษาเลย ซึ่งหากถึงวันนั้นย่อมเลยกว่ากำหนด 8 วัน นับแต่วันที่ยื่นใบแต่งทนายความเข้าไปในสำนวนแล้ว

ทั้งนี้เจ้าหน้าที่ศาลบางคน มีความขี้เกียจติดตามสำนวนจากท่านผู้พิพากษา เมื่อทนายความขอตรวจสำนวน ก็มักบ่ายเบี่ยงไม่ยอมไปเอาสำนวนจากผู้พิพากษามาให้ทนายความตรวจสอบ ทั้งๆที่ทนายความเองขอตรวจสอบช่วงเวลาสั้นแค่ไม่กี่นาที และเป็นสิทธิของทนายความและคู่ความที่จะตรวจสำนวนได้

ผู้เขียนจึงต้องยื่นคำร้องแจ้งเรื่องว่า มาขอตรวจสำนวนแล้ว เจ้าหน้าที่ศาลไม่ให้ตรวจ และยังไม่ทราบรายละเอียดคดี ซึ่งภายหลังยื่นคำร้องแล้ว ผู้เขียนจึงได้ตรวจสำนวนในภายหลัง ซึ่งการยื่นคำร้องชี้แจงข้อเท็จจริงเข้าไปในสำนวนจะเป็นการป้องกันไม่ให้เสียสิทธิหรือถูกโต้แย้งว่ายื่นเกินเวลาที่กฎหมายกำหนด ซึ่งวิธีการนี้เป็นเทคนิคที่ทนายความควรจะต้องทำ กรณีที่มาขอตรวจสำนวนและเจ้าหน้าที่ไม่ยอมหรือไม่เอาสำนวนมาให้ตรวจ เพื่อป้องกันการถูกโต้แย้งว่า ทราบกระบวนพิจารณาที่ผิดระเบียบแล้ว ไม่ยื่นคำร้องขอเพิกถอนภายในเวลาที่หนด

รวมข้อกฎหมายเกี่ยวกับบุหรี่ไฟฟ้าสำหรับผู้ใช้งาน

- มีบุหรี่ไฟฟ้าไว้ในครอบครองเพื่อใช้งานเองไม่ผิดจริงหรือไม่ ?

- บุหรี่ไฟฟ้าแบบไม่มีนิโคติน ( o nic ) ผู้มีไว้ในครอบครองเพื่อใช้งานเองผิดหรือไม่ ?

- บุหรี่ไฟฟ้าและน้ำยาบุหรี่ไฟฟ้าที่ผลิตในไทยผู้ครอบครองเพื่อใช้งานเองมีความผิดหรือไม่ ?

- ข้อสรุปบุหรี่ไฟฟ้าแบบไหนผิดและแบบไหนไม่ผิด

เนื่องจากในช่วงนี้ผู้เขียนเห็นทนายความบางคนให้ความรู้ทางกฎหมายแก่ประชาชนในทำนองว่า มีบุหรี่ไฟฟ้าไว้ใช้เองไม่ผิด ถ้าตำรวจจับให้ให้การปฏิเสธต่อสู้คดี โดยอ้างว่าไม่รู้ว่าเป็นสินค้าผิดกฎหมายและให้ฟ้องตำรวจกลับ ซึ่งมีประชาชนเข้าไปดูจำนวนมาก และอาจจะทำให้ประชาชนเข้าใจข้อกฎหมายแบบผิดๆ จนอาจทำให้ตนเองถูกจับกุมเดือดร้อนเสียหายได้ ดังนั้น ผู้เขียน ในฐานะผู้ประกอบวิชาชีพทนายความด้วยกัน จึงขอสรุปข้อกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับบุหรี่ไฟฟ้าที่ถูกต้อง ดังนี้


1.มีบุหรี่ไฟฟ้าไว้ในครอบครองเพื่อใช้งานเองไม่ผิดจริงหรือไม่ ?

เดิมทีบุหรี่ไฟฟ้าในช่วงแรก ผู้ครอบครองเพื่อใช้งาน ไม่มีความผิดตามกฎหมายแต่อย่างใด เพราะไม่มีกฎหมายกำหนดความผิดไว้อย่างชัดเจน ซึ่งเป็นไปตามหลักกฎหมายอาญาที่ว่า ไม่มีความผิด ไม่มีโทษ เมื่อไม่มีกฎหมายกำหนด ในช่วงแรกที่เริ่มมีการมาใช้ เมื่อเกือบสิบกว่าปีก่อนนั้น จึงยังไม่มีกฎหมายอาญากำหนดห้าม ว่าการใช้หรือสูบบุหรี่ไฟฟ้าเป็นความผิด จึงยังมีช่องว่างทางกฎหมายบุหรี่ไฟฟ้าไม่เป็นความผิดอยู่

ต่อมาเกิดกระแสสังคม ในทำนองว่าบุหรี่ไฟฟ้าอาจจะก่อให้เกิดอันตรายแก่ผู้สูบได้ ซึ่งแทนที่รัฐจะตรากฎหมายออกมาให้ชัดเจน โดยศึกษาผลดีผลเสีย ของการใช้บุหรี่ไฟฟ้า ก่อนออกกฎหมาย ให้มีการโต้เถียงกันในสภาร่างกฎหมาย ศึกษาข้อมูลทางวิชาการ เพื่อให้แน่ชัดว่าการใช้บุหรี่ไฟฟ้าเป็นอันตรายจริงหรือไม่ ถ้าเป็นอันตรายจริงก็ควรออกกฎหมายห้ามไปเลย แต่หากบุหรี่ไฟฟ้ามีประโยชน์ก็ควรเปิดโอกาสให้สามารถใช้ได้โดยอยู่ภายใต้ความควบคุม

แต่รัฐบาลขณะนั้นใช้วิธีง่ายๆในการแก้ไขปัญหาก็คือ ออกประกาศภายในของหน่วยงาน ซึ่งสามารถออกได้ง่ายๆโดยรัฐมนตรีว่าการกระทรวงพาณิชย์ ไม่ต้องผ่านกระบวนการออกกฎหมายที่ยุ่งยาก ไม่ต้องมีการศึกษาค้นคว้าอะไรให้วุ่นวาย ไม่ต้องรับฟังเสียงของประชาชน รัฐมนตรีคนเดียวสามารถออกอากาศได้เลย รัฐมนตรีว่าการกระทรวงพาณิชย์ในขณะนั้นก็ได้ออก ประกาศกระทรวงพาณิชย์ เรื่อง กำหนดให้บารากู่และบารากู่ไฟฟ้าหรือบุหรีไฟฟ้าเป็นสินค้าที่ต้องห้ามในการนำเข้ามาในราชอาณาจักร พ.ศ.2557

โดยตามประกาศดังกล่าว ได้วางหลักเกณฑ์ กำหนดให้บุหรี่ไฟฟ้าเป็นสินค้าต้องห้ามนำเข้ามาในราชอาณาจักร โดยให้เหตุผลว่าอาจจะก่อให้เกิดปัญหาด้านสุขภาพ สุขอนามัย สังคม และความมั่นคงของประเทศและความสงบเรียบร้อยและศีลธรรมอันดีของประชาชน (แค่บุหรี่ไฟฟ้าเนี่ยนะ)

โดยประกาศดังกล่าว กำหนดลักษณะของบุหรี่ไฟฟ้า หมายความว่า อุปกรณ์ที่ใช้พลังงานไฟฟ้าที่ทำให้เกิดละอองไอน้ำในลักษณะคล้ายควันบุหรี่ไม่ว่าจะทำขึ้นด้วยวัตถุใดซึ่งใช้สำหรับสูบในลักษณะเดียวกับการสูบบุหรี่ตามพิกัดอัตราศุลกากร

และในส่วนน้ำยาสำหรับสูบบุหรี่ไฟฟ้านั้น ก็ถือเป็นสินค้าต้องห้ามเช่นเดียวกัน โดยกฎหมายกำหนดหลักเกณฑ์ว่า สารหรือสารสกัดหรือสิ่งอื่นใด ที่ใช้เป็นแหล่งกำเนิดควันหรือละอองน้ำเพื่อการสูบบารากุหรือบารากุไฟฟ้าหรือบุหรี่ไฟฟ้าซึ่งนำเข้ามาพร้อมสินค้าตามวรรคหนึ่งเพื่อใช้ร่วมกันเป็นสินค้าห้ามนำเข้ามาในราชอาณาจักรด้วย

ดังนั้นแล้ว ตามกฎหมายแล้วจึงถือว่าบุหรี่ไฟฟ้าและน้ำยาสำหรับสูบบุหรี่ไฟฟ้าเป็นสินค้าต้องห้ามนำเข้ามาในราชอาณาจักร ตามกฎหมาย

ถึงแม้ พ.ร.บ. ศุลกากร จะเป็นกฎหมายที่ใช้มีเจตนาบังคับผู้นำเข้าสินค้าเข้ามาในประเทศ โดยตามพระราชบัญญัติศุลกากร วางหลักไว้ว่า

มาตรา 242 ผู้ใดนําเข้ามาในหรือส่งออกไปนอกราชอาณาจักรซึ่งของที่ยังมิได้ผ่านพิธีการ ศุลกากร หรือเคลื่อนย้ายของออกไปจากยานพาหนะ คลังสินค้าทัณฑ์บน โรงพักสินค้า ที่มั่นคง ท่าเรือ รับอนุญาต หรือเขตปลอดอากร โดยไม่ได้รับอนุญาตจากพนักงานศุลกากร ต้องระวางโทษจําคุกไม่เกิน สิบปี หรือปรับเป็นเงินสี่เท่าของราคาของซึ่งได้รวมค่าอากรเข้าด้วยแล้ว หรือทั้งจําทั้งปรับ และให้ริบของนั้น ไม่ว่าจะมีผู้ถูกลงโทษตามคําพิพากษาหรือไม่

แต่ตามมาตรา 246 ก็ได้วางหลักว่า ผู้ใดช่วยซ่อนเร้น ช่วยจําหน่าย ช่วยพาเอาไปเสีย ซื้อ รับจํานําหรือรับไว้ โดยประการใดซึ่งของอันตนพึงรู้ว่าเป็นของอันเนื่องด้วยความผิดตามมาตรา ๒๔๒ ต้องระ วางโทษจําคุก ไม่เกินห้าปี หรือปรับเป็นเงินสี่เท่าของราคาของซึ่งได้รวมค่าอากรเข้าด้วยแล้วหรือทั้งจําทั้งปรับ

ดังนั้นแล้วเมื่อ บุหรี่ไฟฟ้าและน้ำยาบุหรี่ไฟฟ้าที่นำเข้า มาจากประเทศเป็นสินค้าต้องห้ามนำเข้า ผู้ที่ซื้อบุหรี่ไฟฟ้า หรือรับไว้โดยประการใด เช่นมีคนนำมาให้สูบฟรีๆ ก็ถือว่ามีความผิดตามมาตรา 246 จะอ้างว่าไม่รู้ว่าเป็นสินค้าต้องห้ามก็ไม่ได้ เพราะบุคคลไม่สามารถอ้างได้ว่าไม่รู้กฎหมาย หรือจะอ้างว่าไม่รู้ว่าเป็นสินค้านำเข้าก็อ้างยาก เพราะบุหรี่ไฟฟ้าในแต่ละรุ่น หาข้อมูลไม่ยากว่าเป็นบุหรี่ไฟฟ้าแบบผลิตในต่างประเทศ หรืิอผลิตในไทย ซึ่งส่วนใหญ่ก็เป็นที่รู้กันดีว่าบุหรี่ไฟฟ้าเกินกว่า 95 เปอร์เซ็นต์ขึ้นไปที่ขายในประเทศไทย เป็นบุหรี่ไฟฟ้าที่ผลิตในต่างประเทศและนำเข้ามาในประเทศ ดังนั้นจึงถือได้ว่าเป็นข้อเท็จจริงที่รู้กันอยู่ทั่วไปว่า บุหรี่ไฟฟ้าที่ขายกันอยู่ในประเทศไทย เป็นสินค้านำเข้ามาจากต่างประเทซ ดังนั้นเมื่อถูกจับจะมาอ้างยืนกรานกระต่ายขาเดียวว่าไม่รู้ว่าเป็นสินค้าที่นำเข้ามาจากต่างประเทศจึงฟังไม่ขึ้น

ดังนั้นแล้วหาบุหรี่ไฟฟ้าและน้ำยาบุหรี่ไฟฟ้าเป็นสินค้าที่นำเข้ามาจากต่างประเทศ ผู้ที่มีไว้เพื่อเสพเองก็มีความผิดตามมาตรา 246 ประกอบมาตรา 242 อย่างแน่นอน ที่ผ่านมาศาลในประเทศไทยก็มีคำพิพากษาลงโทษผู้กระทำความผิดไปแล้วหลายคดี โดยผู้เขียนสามารถรวบรวมมาเพียงแค่บางส่วน ได้ตามนี้

https://drive.google.com/open?id=1bIZkhwL8LiHMAUhU_NltL5xujmBAqp8s

ดังนั้นแล้วจะเห็นได้ว่าศาลได้มีบรรทัดฐานคำพิพากษาลงโทษผู้ครอบครองบุหรี่ไำฟฟ้ามาเป็นจำนวนหลาย หลักกฎหมายเองก็ชัดเจนว่าผู้ครอบครองมีความผิด ดังนั้นทนายความคนไหน ที่บอกกับประขาชนว่าผู้มีไว้เพื่อสูบไม่ผิด โดยแนะนำให้ประชาชนอ้างกับกับตำรวจว่า ไม่รู้ว่าเป็นสินค้าที่นำเข้าจากต่างประเทศ ถ้าตำรวจจับให้ฟ้องตำรวจกลับ เหล่านี้เป็นคำแนะนำที่ไม่ถูกต้อง และเป็นการแนะนำให้ประชาชนบิดเบือนข้อเท็จจริง ซึ่งไม่ใช่วิสัยที่ทนายความควรกระทำ

ซึ่งการสืบพยานในชั้นศาลนั้น ฝ่ายโจทก์สามารถสืบได้ไม่ยากว่าบุหรี่ไฟฟ้ารุ่นไหน เป็นบุหรี่ไฟฟ้าที่นำเข้ามาจากต่างประเทศ และข้อเท็จจริงที่รู้กันอยู่ทั่วไปในประเทศไทยว่าบุหรี่ไฟฟ้าส่วนใหญ่แล้วเป็นสินค้าที่นำเข้ามาจากต่างประเทศ และสินค้าของกลางในคดีนั้นๆก็เป็นสินค้าที่นำเข้ามาจากต่างประเทศ เมื่อโจทก์สามารถนำสืบได้อย่างชัดเจนว่าเป็นสินค้าที่นำเข้ามาจากต่างประเทศ การที่จะอ้างว่าตนเองไม่รู้ว่าเป็นสินค้าที่นำเข้ามาจากต่างประเทศ จึงเป็นข้ออ้างที่ฟังไม่ขึ้น


2.บุหรี่ไฟฟ้าแบบไม่มีนิโคติน ผู้ครอบครองไว้เพื่อสูบมีความ ผิดหรือไม่ ?

ปัญหาทางกฎหมายที่น่าสนใจก็คือ ในทุกวันนี้ มีน้ำยาบุหรี่ไฟฟ้าบางประเภท เป็นน้ำยาบุหรี่ไฟฟ้าแบบไม่มีนิโคติน ( 0 nic) กล่าวคือผู้เสพจะไม่ได้รับนิโคติน เพียงแต่จะได้รับกลิ่นและรสของน้ำยาบุหรี่ไฟฟ้าประเภทนั้นเท่านั้น คล้ายๆกับกาแฟที่ไม่มีคาเฟอีน หรือเบียร์ที่ไม่มี Alcohol

บุหรี่ไฟฟ้าแบบไม่มีนิโคตินนั้น ใช้สำหรับผู้ที่ไม่ต้องการติดนิโคติน แต่ต้องการเสพกลิ่นและรสจากบุหรี่ไฟฟ้า หรือใช้สำหรับผู้ที่อยู่ระหว่างการเลิกสูบบุหรี่ ค่อยๆลดระดับนิโคตินมาเรื่อยๆในการใช้บุหรี่ไฟฟ้าจนกระทั่งมาเหลือ 0 เพราะผู้เสพบุหรี่ไร้คนติดนิสัยในการสูบอะไรสักอย่าง ซึ่งผลการวิจัยจากต่างประเทศส่วนใหญ่แล้วก็ชี้ให้เห็นว่าบุหรี่ไฟฟ้าแบบนี้ ไม่มีโทษแก่ร่างกาย และเป็นเรื่องถูกกฎหมายในต่างประเทศ

ปัญหาก็คือน้ำยาบุหรี่ไฟฟ้าแบบไม่มีนิโคติน ซึ่งใช้กับบุหรี่ไฟฟ้า จะถือว่าเป็นบุหรี่ไฟฟ้าตามประกาศกระทรวงพาณิชย์ว่าด้วยการต้องห้ามนำเข้าบุหรี่ไฟฟ้าหรือไม่ ?

ปัญหาดังกล่าวเป็นเรื่องใหม่ที่ยังไม่เคยมีการดำเนินคดีในประเทศไทยมาก่อน อีกทั้งยังไม่เคยมีใครสู้คดีมาก่อน แต่ตามความเห็นของผู้เขียนแล้ว การตีความกฎหมายที่มีโทษอาญา ควรจะต้องตีความโดยเคร่งครัด เมื่อบุหรี่ไฟฟ้าแบบไม่มีนิโคติน ไม่ได้ประกอบด้วยสารนิโคตินซึ่งเป็นสารที่สำคัญที่สุดของน้ำยาบุหรี่ไฟฟ้า และเป็นสารที่อาจก่อให้เกิดโทษแก่ผู้ใช้งานได้ถ้าใช้เกินปริมาณที่สมควร อีกทั้งผลวิจัยในต่างประเทศก็ชี้ให้เห็นแล้วว่าไม่ได้มีโทษต่อร่างกาย เมื่อประกาศของกระทรวงพาณิชย์ มีวัตถุประสงค์เพื่อคุ้มครองสุขภาพของประชาชน แต่น้ำยาบุหรี่ไฟฟ้าแบบไม่มีนิโคตินไม่ได้เป็นอันตรายต่อสุขภาพของประชาชนหรือความมั่นคงของประเทศได้อย่างใด ดังนั้นความเห็นของผู้เขียนจึงเห็นว่าน้ำยาบุหรี่ไฟฟ้าแบบไม่มีนิโคติน และอุปกรณ์ที่ใช้สำหรับบุหรี่ไฟฟ้าแบบไม่มีนิโคติน ไม่ถือว่าเป็นบุหรี่ไฟฟ้า ตามประกาศของกระทรวงพาณิชย์ และไม่ได้เป็นสินค้าต้องห้ามนำเข้ามาในราชอาณาจักรได้อย่างใด

อย่างไรก็ดีนี่เป็นเพียงความเห็นของผู้เขียนเท่านั้น แต่หากมีผู้ใดถูกจับเรื่องบุหรี่ไฟฟ้าแบบไม่มีนิโคติน ผู้เขียนยินดีสู้คดีให้จนถึงที่สุดโดยไม่คิดค่าใช้จ่าย เพื่อประโยชน์ในทางวิชาการและเป็นตัวอย่างคดีต่อไป

3..บุหรี่ไฟฟ้าและน้ำยาบุหรี่ไฟฟ้าที่ผลิตในไทย ผู้ครอบครองไว้เพื่อสูบเองผิดไหม

อย่างที่บอกไว้ในข้อ 1 เนื่องด้วยการออกกฎหมายเกี่ยวกับบุหรี่ไฟฟ้าไม่ได้ทำตามขั้นตอน ไม่ได้เข้าสู่กระบวนการตรากฎหมาย ไม่มีการถกเถียงในเชิงวิชาการ ไม่ได้ผ่านสภาผู้แทนราษฎร ดังนั้นข้อกฎหมายดังกล่าวจึงยังมีช่องว่างอยู่ เพราะสำหรับผู้ครอบครองบุหรี่ไฟฟ้าไว้เพื่อสูบเองจะมีความผิดตามพรบศุลกากรมาตรา 242 ประกอบมาตรา 246 นั้น จะต้องเป็นกรณีที่ บุหรี่ไฟฟ้าและน้ำยาบุหรี่ไฟฟ้านั้นเป็นน้ำยาที่นำเข้าจากต่างประเทศเท่านั้น

แต่ปัจจุบันนี้บุหรี่ไฟฟ้าได้รับความนิยมเป็นอย่างมากในประเทศไทย จึงทำให้มีผู้ผลิตบุหรี่ไฟฟ้าและน้ำยาบุหรี่ไฟฟ้าในประเทศไทยจำนวนไม่น้อย และกำลังได้รับความนิยมมากในปัจจุบัน ผู้ผลิตในไทยบางเจ้ามีคุณภาพถึงกับส่งออกในต่างประเทศ ตัวอย่างเช่น น้ำยาบุหรี่ไฟฟ้ายี่ห้อ “พันธ์ไทย” “Craftsman” “บางสวรรค์” หรือบุหรี่ไฟฟ้ายี่ห้อ “dooze” ซึ่งบุหรี่ไฟฟ้าและน้ำยาบุหรี่ไฟฟ้าเหล่านี้ ล้วนแต่ผลิตในประเทศไทยไม่ได้เป็นสินค้าที่นำเข้ามาในต่างประเทศ ดังนั้นแล้วผู้ครอบครองจึงไม่มีความผิด ฐานซื้อ หรือ รับไว้ซึ่ง ของที่ยังมิได้ผ่านพิธีการ ศุลกากร ตามพระราชบัญญัติศุลกากรมาตรา 242 และมาตรา 246 แต่อย่างใด

อีกทั้งยังไม่มีกฎหมายอื่นเข้ามาควบคุมเรื่องบุหรี่ไฟฟ้าหรือน้ำยาบุหรี่ไฟฟ้าที่ผลิตในประเทศไทย ดังนั้นผู้ครอบครองบุหรี่ไฟฟ้าที่ผลิตในไทยและน้ำยาบุหรี่ไฟฟ้าที่ผลิตในไทยจึงไม่มีความผิดตามกฎหมายแต่อย่างใด ดังจะเห็นได้ว่าในคดีต่างๆที่ศาลได้มีคำพิพากษาเกี่ยวกับบุหรี่ไฟฟ้านั้น จำเลยจะถูกฟ้องเพียงข้อหาเดียวเท่านั้นคือความผิดฐานเป็นผู้รับหรือซื้อสิ่งของซึ่งไม่ได้ผ่านพิธีการศุลกากร ไม่มีความผิดในข้อหาอื่น

ดังนั้นจึงกล่าวโดยสรุปได้ว่า

การครอบครองบุหรี่ไฟฟ้า หรือน้ำยาบุหรี่ไฟฟ้าที่ผลิตและนำเข้าจากต่างประเทศ ผู้ครอบครองแม้มีไว้ในครอบครองเพื่อสูบเองก็ย่อมมีความผิด จะไปอ้างว่าไม่รู้ว่าบุหรี่ไฟฟ้าเป็นสินค้าต้องห้ามนำเข้า ก็อ้างไม่ได้ ส่วนการจะอ้างว่าไม่รุ้ว่าสินค้าของตนเองนั้น เป็นสินค้าที่นำเข้ามาจาก ต่างประเทศก็อ้างยากมาก ขอบุหรี่ไฟฟ้าในแต่ละประเภททุกวันนี้สามารถสืบหาได้โดยง่ายว่าเป็นสินค้าที่ผลิตในไทยหรือผลิตในต่างประเทศ และประชาชนส่วนใหญ่ต่างก็รู้ว่าเกินกว่า 90 เปอร์เซ็นต์ของบุหรี่ไฟฟ้าในประเทศไทยนั้นเป็นบุหรี่ไฟฟ้าที่นำเข้าจากต่างประเทศ เป็นข้อเท็จจริงที่รู้กันอยู่ทั่วไป การที่จะอ้างยืนยันกระต่ายขาเดียวว่าไม่รู้ว่าเป็นสินค้านำเข้าเป็นไปได้ยาก

สำหรับบุหรี่ไฟฟ้าประเภทไม่มีนิโคติน และน้ำยาบุหรี่ไฟฟ้าประเภทไม่มีนิโคติน ตามความเห็นส่วนตัวของผู้เขียนเห็นว่าไม่มีความผิด เพราะโดยสภาพแล้วไม่ถือเป็นบุหรี่ไฟฟ้า ผู้ครอบครองใช้เพื่อสูบเองจึงไม่มีความผิด อย่างไรก็ตามคงต้องรอให้มีคดีตัวอย่างต่อไป

ส่วนบุหรี่ไฟฟ้าและน้ำยาบุหรี่ไฟฟ้าที่ผลิตในประเทศไทย ตามข้อกฎหมายชัดเจนว่าผู้มีไว้เพื่อสูบ ไม่มีความผิดแต่อย่างใด

สำหรับผู้เขียนเองมีทัศนคติที่ดีต่อบุหรี่ไฟฟ้า และสนับสนุนให้คนใช้งานเพื่อใช้เลิกบุหรี่ เพราะข้อดีของบุหรี่ไฟฟ้านั้นเป็นที่ยอมรับของสากล แต่บุหรี่ไฟฟ้าก็ไม่ใช่มีแต่ข้อดีอย่างเดียว ถ้าใช้งานโดยขาดความรู้ความเข้าใจก็อาจจะเกิดผลเสียได้ เช่นการได้รับนิโคตินเกินขนาด ดังนั้นแล้ววิธีที่ถูกต้องรัฐควรจะออกกฎหมายเข้ามาควบคุมการใช้งานบุหรี่ไฟฟ้า ให้ถูกต้อง มิใช่เพียงแอบออกประกาศง่ายๆออกมา เช่นนี้

ผู้เขียนไม่เห็นด้วยกับการที่บุหรี่ไฟฟ้าเป็นเรื่องผิดกฎหมายในประเทศไทย แต่ผู้มีอำนาจของเรายังล้าหลัง ไม่รู้จักเรียนรู้ปรับตัวให้เข้าทันโลก หรืออาจจะมีเรื่องของผลประโยชน์ทับซ้อนเข้ามาเกี่ยวข้อง ทำให้ยังมีปัญหาทางกฎหมายกับผู้ใช้งานในประเทศไทยอยู่

แต่ในเมื่อมันยังผิดกฎหมายผู้ใช้งานก็ควรจะรู้ช่องทางกฎหมายและ ข้อกฎหมายที่ถูกต้องเกี่ยวกับเรื่องดังกล่าว เพราะถ้าหากท่านเข้าใจแบบผิดๆไปว่าท่านมีบุหรี่ไฟฟ้าที่นำเข้ามาจากต่างประเทศมีไว้สูบไม่ผิด เดี๋ยวค่อยไปโกหกศาลเอาว่าไม่รู้ว่าเป็นสินค้าที่นำเข้ามาจากต่างประเทศ ก็ย่อมทำให้ท่านย่ามใจและมีโอกาสถูกจับสูง แต่หากท่านเข้าใจข้อกฎหมายได้อย่างถูกต้อง เมื่อเจอเจ้าหน้าที่ ก็สามารถอธิบายและชี้แจงได้ โดยตามคำแนะนำของผู้เขียน หากมีปัญหากับเจ้าหน้าที่ ควรพูดคุยกันด้วยกันถ้อยทีถ้อยอาศัย ชี้แจงในทำนองขอความเห็นใจ จะเป็นประโยชน์กับท่านมากกว่าการที่จะไปคุยแบบหัวหมอ ยืนกรานกระต่ายขาเดียว และ ขู่ฟ้องเจ้าหน้าที่ครับ